Εμείς, που ασχολούμαστε με τις πολεμικές τέχνες και κατά συνέπεια με την ανατολίτικη κουλτούρα, μας είναι οικείο και αναφερόμαστε πολύ συχνά, στην σπουδαιότητα του ξεχωριστού, αυτόνομου ρόλου που έχει η κοιλιά μας στην καθημερινότητα, ως η κύρια έδρα των συναισθημάτων, των συγκινήσεων και όχι μόνο.

Όμως, για τους επιστήμονες ήταν μέχρι σήμερα, απλώς ένας σωλήνας που αντιδρούσε αντανακλαστικά, μέχρις ότου, κάποιος σκέφτηκε να μετρήσει τις νευρικές ίνες του εντέρου. Έτσι, ανακάλυψε ότι οι αυθαίρετοι ισχυρισμοί των αρχαιότερων παραδόσεων, είχαν επιστημονική βάση, αφού στην κοιλιά υπάρχει ένας δεύτερος εγκέφαλος, σχεδόν το αντίγραφο που έχουμε στο κεφάλι, ο οποίος δεν χρησιμεύει μόνο για την πέψη.

Ανακαλύφθηκε έτσι, ότι ο κοιλιακός εγκέφαλος λειτουργεί αυτόνομα και στέλνει περισσότερα σήματα στον εγκέφαλο του κεφαλιού, απ’όσα λαμβάνει από αυτόν. Βοηθά στο να παγιώνονται οι αναμνήσεις που αφορούν στα συναισθήματα. Μπορεί να αρρωστήσει, να υποφέρει από στρες, να αναπτύξει τις δικές του νευρώσεις. Βιώνει συναισθήματα, ”σκέφτεται”, θυμάται και μας βοηθά να παίρνουμε αποφάσεις!

Όμως γιατί χρειαζόμαστε δύο εγκεφάλους; “Δεν χωράνε όλα στην κρανιακή κοιλότητα”, εξηγεί ο Μάικλ Σέμαν, καθηγητής φυσιολογίας στην κτηνιατρική σχολή στο Ανόβερο. “Αν ο εγκέφαλος συνδεόταν και επικοινωνούσε με το υπόλοιπο σώμα, ο λαιμός θα έπρεπε να είχε τεράστια διάμετρο. Επιπλέον, μόλις γεννιέται ένα μωρό πρέπει να φάει, να πιει και να χωνέψει, καλύτερα λοιπόν αυτές οι λειτουργίες να είναι αυτόνομες”. Έτσι, καθώς σχηματίζεται το έμβρυο, ένα μεγάλο μέρος των νευρικών κυττάρων ενσωματώνεται στο κεφάλι και ένα άλλο στην κοιλιά. Η σύνδεση μεταξύ τους εξασφαλίζεται από την σπονδυλική στήλη και τα πνευμονογαστρικά νεύρα.

Ίδια κύτταρα, ίδιες αρχές λειτουργίας, ίδιοι υποδοχείς: Σχεδόν ταυτόσημοι 

Ο δεύτερος εγκέφαλος μας αναλαμβάνει τις “αποφάσεις της κοιλιάς”, δηλαδή τις αυθόρμητες και ασυνείδητες, αρά διαδραματίζει σημαντικό ρόλο τόσο στη χαρά όσο και στον πόνο μας. Για την μελέτη αυτού του δεύτερου εγκεφάλου γεννήθηκε μία καινούρια επιστήμη: η νευρογαστροντολογία. Τα θεμέλια τα έθεσε, στα μέσα του 1900, ο Λέοπολντ Άουερμπαχ, ένας Γερμανός νευρολόγος, ο οποίος μελετώντας το έντερο στο μικροσκόπιο, παρατήρησε δύο λεπτότερα στρώματα νευρικών κυττάρων ανάμεσα σε δύο στρώματα μυών. Το δίκτυο των νευρικών κυττάρων που ανακάλυψε, είναι το κέντρο διαχείρισης και ελέγχου.

Ο εγκέφαλος στέλνει ελάχιστες πληροφορίες στο εντερικό σύστημα, που είναι αρκετά αυτόνομο. Το 90% των πληροφοριών αυτών στέλνονται από κάτω προς τα πάνω, δηλαδή από την κοιλιά στον εγκέφαλο.

Τα σήματα που στέλνει το έντερο μας, καταλήγουν σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, οι οποίες σχετίζονται με την αυτογνωσία, το συναίσθημα, την ηθικότητα, τον φόβο, τη μνήμη και την αίσθηση κινήτρου. Είναι λοιπόν επόμενο, τα σήματα ενός δυσαρεστημένου εντέρου να δημιουργούν σύγχυση σε αντίστοιχες περιοχές.

Επίσης, η σεροτονίνη, ένας νευροδιαβιβαστής, επηρεάζει την ψυχική μας διάθεση. Το 95% της σεροτονίνης παράγεται από νευρικά κύτταρα του εντέρου! Όμως, δεν είναι η μοναδική ουσία  που εκκρίνεται από τον κοιλιακό εγκέφαλο, ο οποίος είναι ένα τεράστιο χημικό εργοστάσιο, που παράγει περίπου σαράντα νευροδιαβιβαστές ή νευροριθμηστές, μέσω των οποίων τα διάφορα μέρη του, επικοινωνούν τόσο μεταξύ τους, όσο και με τον κρανιακό εγκέφαλο. Τα κύτταρα και των δύο εγκεφάλων μιλούν την ίδια χημική γλώσσα. Ο κοιλιακός εγκέφαλος διαθέτει και κάποια μορφή μνήμης, οι αναμνήσεις της οποίας υλοποιούνται από τα ίδια μόρια με εκείνα της κρανιακής μνήμης.

Τα άγχη χαράσσονται ανεξίτηλα και στην κοιλιά

“Τα άγχη που βιώσαμε κατά το παρελθόν, εντυπώνονται τόσο στο κεφάλι όσο και στην κοιλιά, δημιουργώντας μία ισόβια υπερευαισθησία στον άξονα κεφάλι – κοιλιά” τονίζει ο Σέμαν. Μήπως και η μελαγχολία και ο φόβος γεννιούνται στο έντερο; ” Τα δεδομένα μας λένε ότι, όπως το αίσθημα της πείνας και του κορεσμού επιδρούν στη διάθεσή μας, έτσι και άλλες ψυχολογικές καταστάσεις μπορεί να γεννιούνται στον κοιλιακό εγκέφαλο, μεταξύ των οποίων και η τυπική κατάθλιψη” υποστηρίζει ο Μάγερ.

Και η κοιλιά επίσης ονειρεύεται

“Μπορούμε να πούμε ότι ο κοιλιακός εγκέφαλος ”σκέφτεται”, ισχυρίζεται ο Σέρμαν. “Είναι οργανωμένος με λειτουργικό τρόπο, δουλεύει με μία σειρά κυκλωμάτων, είναι σε θέση να καταγράφει διαφορετικές καταστάσεις και να αντιδρά αυτόνομα. Εν ολίγοις έχει όλα τα στοιχεία ενός ολοκληρωμένου νευρικού συστήματος.”  Το βέβαιο είναι ότι η κοιλιά φτιάχνει την ατμόσφαιρα του κεφαλιού. Το κεφάλι είναι η ”τράπεζα” των συναισθημάτων, αφού συλλέγει όλες τις αντιδράσεις και δεδομένα κυρίως στον μετωπιαίο φλοιό, στο πρόσθιο τμήμα του εγκεφάλου που συνδέεται στενά με την κοιλία. Ο κοιλιακός εγκέφαλος διηγείται την δική του εκδοχή στον πάνω εγκέφαλο, δημιουργεί το δικό του ”αισθηματικό” προφίλ και προετοιμάζει ένα αισθηματικό υπόστρωμα ή κλίμα για την νύχτα.

Πράγματι, κατά την φάση REM του ύπνου, όπου ο εγκέφαλος παράγει κύματα υψηλής συχνότητας (αλλά χαμηλού δυναμικού ) και όνειρα, τα σπλάχνα αρχίζουν και αυτά να πάλλονται χάρη στη σεροτονίνη.

“Τα προσεχή χρόνια ίσως ανακαλύψουμε ότι ο εγκέφαλος και η κοιλιά είναι η βιολογική μήτρα του ασυνείδητου, ανακάλυψη τόσο σημαντική για τους ανθρώπους όσο και εκείνη του Κοπέρνικου για το ηλιακό σύστημα”, υποστηρίζει ο Γκέρσον. 

– Θα ήθελα να ευχαριστήσω πολύ τον παλιό μαθητή (μαύρη ζώνη) και παντοτινό φίλο μου Τουμπή Δημήτρη, για τις σημαντικές πληροφορίες που μου έδωσε το 2001 όπου και σας παραθέτω τα σημαντικότερα στοιχεία εδώ, για τον δεύτερο εγκέφαλό μας! –